Onafhankelijkheid

Door de onafhankelijkheid, pluriformiteit en toegankelijkheid van het media-aanbod te beschermen, draagt het Commissariaat voor de Media bij aan de verwezenlijking van het principe van de vrijheid van informatie, een van de pijlers onder de democratie.
Het Commissariaat voor de Media bepaalt jaarlijks de strategische thema's die centraal staan bij het toezicht in het volgende jaar, bij het adviseren van de bewindspersoon van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, en bij het voorlichten van bestaande en nieuwe aanbieders van media-aanbod. Voor het jaar 2017 hebben we gekozen voor de thema's Het Nieuwe Kijken en Huis op Orde. Via de jaarlijkse toezichtbrief zijn de bewindspersoon van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de mediasector hierover geïnformeerd.
De rechtbank Midden Nederland doet uitspraak in de procedure tussen Omroep MAX en het Commissariaat voor de Media over merchandise rond het programma Heel Holland Bakt. De rechtbank is van oordeel dat in dit geval voor Max niet voorzienbaar was geweest dat hetgeen Max deed of naliet zou leiden tot een overtreding van het dienstbaarheidsverbod. Het Commissariaat voor de Media heeft besloten geen hoger beroep in te stellen tegen deze uitspraak, maar in plaats daarvan met een beleidsbrief te komen waarin het samenbrengt hoe het dienstbaarheidsverbod is uitgelegd in de jurisprudentie en in de beschikkingenpraktijk van het Commissariaat voor de Media.
In de aanloop naar de verkiezingen voor de Tweede Kamer van 15 maart 2017 wijst het Commissariaat voor de Media zendtijd toe aan 19 politieke partijen. De hoeveelheid zendtijd op TV en radio is voor iedere politieke partij gelijk. De indeling van de zendtijd voor politieke partijen is gebeurd conform in 2013 gemaakte afspraken tussen het Commissariaat voor de Media en de NPO, waarover de politieke partijen destijds zijn geïnformeerd. De NPO stelt vast op welke dagen en uren de radio- en televisiespotjes worden uitgezonden. Het Commissariaat voor de Media bepaalt op basis van een loting door een notaris welke partij op welk moment mag uitzenden.
Het Commissariaat voor de Media legt zijn conceptbeleidsregels voor governance en interne beheersing bij landelijke en regionale publieke media-instellingen ter consultatie voor aan de media-instellingen. In deze beleidsregels is vastgelegd ‘wat’ binnen publieke media-instellingen geregeld moet zijn, wil er sprake zijn van goed bestuur en intern toezicht. De inbreng van de media-instellingen vormt input voor de definitieve beleidsregels.
ERGA (European Regulators Group for Audiovisual Media Services), de groep van Europese mediatoezichthouders, publiceert de uitkomsten van onderzoek naar de online bescherming van kinderen tegen schadelijke beelden. Deze bescherming blijkt verre van waterdicht te zijn. Binnen de Europese Unie verschilt de manier waarop schadelijke audiovisuele content wordt geclassificeerd sterk. Maar ook de beschermingstechnieken, die op de verschillende platforms worden gebruikt, lopen uiteen. Dat vergroot de kans dat kinderen met schadelijke beelden worden geconfronteerd. Door betere afstemming moet die kans worden verkleind.
Het Commissariaat voor de Media legt de NPO een last onder dwangsom op wegens het op Radio 2 en 3FM overtreden van het dienstbaarheidsverbod en het niet melden van nevenactiviteiten. Aanleiding was een handhavingsverzoek van de Sky Radio Group. De zenders kregen in ruil voor gratis promotie van concerten en nieuwe cd’s in radioprogramma’s concertkaarten en cd’s om weg te geven. Met een last onder dwangsom wil het Commissariaat voor de Media NPO Radio 2 en 3FM dwingen te stoppen met hun werkwijze bij actieweken.
De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State doet uitspraak in het hoger beroep dat de Haarense Omroep Stichting (HOS) had aangespannen tegen het besluit van het Commissariaat voor de Media om de Stichting Lokale Omroep Haaren (LOHA) als lokale publieke media-instelling voor de gemeente Haaren (Noord-Brabant) aan te wijzen. De uitspraak bevestigt opnieuw dat het Commissariaat voor de Media af mag gaan op adviezen van de gemeenteraad, zolang deze goed gemotiveerd, inhoudelijk correct, en zorgvuldig tot stand zijn gekomen.
Het Commissariaat voor de Media heeft video’s van de twintig populairste Nederlandstalige kanalen van YouTubers bekeken. Wat blijkt? In bijna 90 procent van de vlogs en clips zijn duidelijk een of meerdere merken of producten te zien. In meer dan 60 procent van die gevallen krijgen ze nadrukkelijk de aandacht. Die aandacht is vaak (zeer) positief. Bij meer dan 75 procent van de video’s waarin merken en/of producten aan bod komen, is onduidelijk of het al dan niet om betaalde aandacht gaat. Het Commissariaat voor de Media wil nu de bewustwording vergroten van het belang van transparante reclame en zelfregulerende activiteiten bevorderen.
Het Commissariaat voor de Media verleent de NPO toestemming voor het oprichten van een rechtenentiteit, in de vorm van een coöperatie, voor het beheer en de exploitatie van programmarechten van de landelijke publieke media-instellingen. Het Commissariaat voor de Media concludeert dat deze voorgenomen nevenactiviteit voldoende relatie heeft met de publieke media-opdracht, en dat wordt voldaan aan de vereisten van marktconformiteit en kostendekkendheid van nevenactiviteiten van publieke media-instellingen..
Hoe zorg je dat zo duidelijk mogelijk is of er sprake is van reclame in online video’s op platforms als YouTube? Dat is de vraag tijdens de eerste rondetafelbijeenkomst over dit onderwerp die het Commissariaat voor de Media in Utrecht houdt. Aan de bijeenkomst neemt een groot aantal koepel- en brancheorganisaties deel dat betrokken is bij onderwerpen als adverteren/reclame, opvoeding, en media(wijsheid). Ook content creators, Multi Channel Networks, wetenschappers, en vertegenwoordigers van overheid en toezichthouders zijn aanwezig. Zij maken zich samen sterk voor transparantie.
Als je weet hoe groot en divers het internet is, dan lijkt het een onwaarschijnlijk verhaal dat de pluriformiteit van de Nederlandse media in gevaar is. Toch is dat precies wat het Commissariaat voor de Media concludeert na een terugblik op vijftien jaar ontwikkelingen in de media. Tijdens het Media Jaarcongres presenteert collegevoorzitter Madeleine de Cock Buning een jubileumeditie van de Mediamonitor. “Als we onze informatievoorziening overlaten aan algoritmes, hoe weten we dan of we goed worden geïnformeerd?”
Het Commissariaat voor de Media houdt metatoezicht op het NICAM, de organisatie achter de Kijkwijzer. Het kwaliteitsniveau van Kijkwijzer over 2016 is opnieuw positief beoordeeld. De classificaties en de toepassing van Kijkwijzer zijn ten opzichte van 2015 op niveau gebleven of verbeterd. Kijkwijzer en de toepassing hiervan blijven zich ontwikkelen. Dit draagt bij aan de betrouwbaarheid en toekomstbestendigheid. Het Commissariaat voor de Media heeft op enkele onderdelen ook aangegeven dat verdere verbetering nodig is. En, hoewel een wettelijke basis daarvoor op dit moment nog ontbreekt, onderstreept het Commissariaat voor de Media de noodzaak van verplichte toepassing van Kijkwijzer in het online domein.
Als een publieke media-instelling wil samenwerken met een andere partij gelden er regels waar de media-instelling zich aan moet houden. De uitgave ‘Samenwerking van publieke omroepen met andere partijen’ van het Commissariaat voor de Media geeft inzicht in de meest voorkomende samenwerkingsvormen en de bijbehorende regels op grond van de Mediawet 2008. Hiermee helpt het Commissariaat voor de Media de sector om samenwerkingsmogelijkheden in kaart te brengen. Ook heeft het Commissariaat voor de Media zijn beleidsregels nevenactiviteiten op een aantal punten verruimd.
Het Commissariaat voor de Media spreekt met zowel publieke als commerciële media-instellingen over het dienstbaarheidsverbod. Het wil de ideeën van partijen over het dienstbaarheidsverbod vernemen en horen wat zij belangrijk vinden. Hoe ver reikt bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid van de publieke omroep om te voorkomen dat met behulp van publiek geld commerciële derden concurrentievoordelen kunnen genieten? De input uit deze sessies wordt meegenomen in de concept beleidsbrief dienstbaarheid die op 31 oktober ter consultatie worden voorgelegd.
De NPO en de staatssecretaris van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap tekenen de Prestatieovereenkomst 2017-2020. Als onafhankelijk toezichthouder beoordeelt het Commissariaat voor de Media of aan de afspraken is voldaan en rapporteert hierover aan de verantwoordelijke bewindspersoon. Voor de meting van de prestaties heeft de NPO voorstellen gedaan. Deze voorstellen zijn op betrouwbaarheid en verifieerbaarheid getoetst en in een rapportagewijzer vastgelegd. Met de rapportagewijzer beoordeelt het Commissariaat voor de Media de komende jaren of de rapportages over het naleven van de prestatieovereenkomst volgens de afgesproken methodiek tot stand zijn gekomen en of aan de afspraken is voldaan.
Goed bestuur en intern toezicht ingebed in een gezonde organisatiecultuur vormen de basis van een inhoudelijk, integer en toekomstbestendig functioneren van een publieke media-instelling. Het Commissariaat voor de Media heeft in de Beleidsregels governance en interne beheersing vastgelegd ‘wat’ binnen publieke media-instellingen moet zijn geregeld, wil er sprake zijn van goed bestuur en intern toezicht. Als organisaties voor deugdelijke bedrijfsprocessen en goed functionerende risicomanagement-systemen zorgen, neemt de kans op overtredingen van wet- en regelgeving af.
Het Commissariaat voor de Media brengt aan de staatssecretaris van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap een positief kritisch advies uit over het concessiebeleidsplan van de stichting Regionale Publieke Omroep (RPO). In dit advies pleit het Commissariaat voor de Media voor een verdere uitwerking van de doelstellingen van de RPO. Het voornaamste aandachtspunt is daarbij de manier waarop regionale media-instellingen uitvoering gaan geven aan de publieke mediaopdracht.
In samenwerking met OLON en NLPO houdt het Commissariaat voor de Media vier voorlichtingsbijeenkomsten voor medewerkers van lokale omroepen. Deze zogenaamde roadshow vindt plaats op verschillende plaatsen in het land. Lokale omroepmedewerkers worden op een laagdrempelige manier geïnformeerd over de voorschriften van de Mediawet. Aan bod komen de publieke media-opdracht, vermijdbare uitingen, sponsoring, sociale media, en samenwerkingen. De eerste bijeenkomst is op 5 oktober in Venlo. De andere drie bijeenkomsten zijn op 12 oktober in Zwolle, 2 november in Breda, en 30 november in Haarlem.
Het Commissariaat voor de Media consulteert zijn concept beleidsbrief over het dienstbaarheidsverbod breed via de website, zodat zowel commerciële als publieke partijen input kunnen leveren. In de Beleidsbrief dienstbaarheidsverbod wordt het dienstbaarheidsverbod nader toegelicht. Ook wordt via praktijksituaties waarover het Commissariaat voor de Media zich de afgelopen jaren heeft uitgesproken, aangegeven wat de NPO, de RPO, en de publieke media-instellingen kunnen doen of nalaten om overtreding van het dienstbaarheidsverbod te voorkomen. Het Commissariaat voor de Media heeft eerder in 2017 beslist om geen hoger beroep in te stellen tegen een rechterlijke uitspraak over het dienstbaarheidsverbod maar om in plaats daarvan overzicht te verstrekken in de beleidsbrief.
In Brussel vindt de 2e plenaire ERGA-vergadering van het jaar plaats. Het is de laatste vergadering onder het voorzitterschap van Madeleine de Cock Buning die met grote tevredenheid terugkijkt op haar vierjarige lidmaatschap van het ERGA bestuur. “We hebben binnen ERGA vanaf het begin hard ingezet op het waarborgen van de onafhankelijkheid van media toezichthouders binnen Europa. Mede daarom heb ik het initiatief genomen tot het oprichten van de ERGA Academy en de Digitale Europese Toolkit. Deze instrumenten voor het uitwisselen van kennis, best practice ervaringen en toezichtstrategieën vergroten de deskundigheid en slagkracht van toezichthouders. Daarmee wordt de onafhankelijkheid van toezicht beter gewaarborgd en dat draagt weer bij aan het beschermen van de onafhankelijkheid van de media en vrije informatievoorziening in Europa”. Tijdens de laatste ERGA vergadering van 2017 werd niet alleen de ERGA Academy gelanceerd. Ook werden er rapporten over bescherming van minderjarigen en co-regulering aangenomen en het werkprogramma voor 2018 vastgesteld.
Een grote groep YouTubers lanceert de ‘Social Code: YouTube’. In deze code hebben de YouTubers afspraken vastgelegd die moeten zorgen voor meer transparantie over eventuele reclame in hun video’s. In de code staat bijvoorbeeld dat deze content creators in hun video’s gaan aangeven wanneer zij worden betaald om een bepaald product aan te prijzen. De code is tot stand gekomen in samenwerking met het Commissariaat voor de Media.
Het Commissariaat voor de Media en de Stichting Reclame Code tekenen een samenwerkingsprotocol. Doel van deze samenwerking is het bevorderen van efficiënte en doelgerichte vervulling van de taken van beide partijen.
Het Commissariaat voor de Media licht in aparte sessie voor landelijke en regionale omroepen toe wat de mogelijkheden zijn voor het opzetten van samenwerkingen. Aan de hand van een aantal praktijkvoorbeelden maakt het Commissariaat voor de Media duidelijk aan welke voorwaarden een samenwerking dient te voldoen.
Het Commissariaat voor de Media en het Agentschap Telecom tekenen een samenwerkingsprotocol. Het doel is om de samenwerking, in situaties waarin de taken elkaar raken, te versterken. Denk hierbij aan het verlenen van toestemming aan commerciële media-instellingen of evenementenzenders. Na de toestemming van het Commissariaat voor de Media geeft Agentschap telecom een vergunning af voor het (tijdelijk) gebruik van de omroepzender.
Het Commissariaat voor de Media biedt zowel publieke als commerciële media-instellingen de gelegenheid hun ervaringen met en mening over het gebruik van pre-rolls door publieke media-instellingen te delen. Pre-rolls zijn advertenties die voorafgaand aan online media-aanbod worden afgespeeld. Deze inzichten worden meegenomen bij de evaluatie van de Beleidsregels reclame publieke media-instellingen 2011. Deze evaluatie wordt naar verwachting in het voorjaar van 2018 afgerond.
Het Commissariaat voor de Media en het Commissie Integriteit Publieke Omroep tekenen een samenwerkingsprotocol. Het doel van dit samenwerkingsprotocol is om algemene uitgangspunten voor samenwerking vast te leggen, evenals afspraken over de uitwisseling van informatie voor de uitvoering van hun taken.
In 2017 is onderzoek gedaan naar de waardering van de programmagegevens. Dit tweejaarlijkse onderzoek vloeit voort uit de Mediawet en heeft tot doel de markconformiteit van de door NPO in rekening te brengen tarieven vast te stellen. Het Commissariaat voor de Media concludeert dat de tarieven voor de periode 2018-2019 niet veranderen ten opzichte van de periode 2016-2017.